του Δρ. Τόμη Θώμο,
Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας-ΜΒΑ
Στον κόσμο των επιχειρήσεων, ο άνθρωπος συχνά αξιολογείται για την ταχύτητα, την απόδοση, το κέρδος. Σπάνια όμως για την αξιοπρέπεια. Κι όμως, η αξιοπρέπεια δεν μετριέται με ισολογισμούς μετριέται με τον τρόπο που στέκεσαι απέναντι στον φόβο, τον φόβο που φορά κοστούμι και ονομάζεται «προσοχή», «κανόνας», «σταθερότητα».
Σε κάθε οργανισμό υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στη σοφία και στον φόβο. Ανάμεσα στην προσοχή που δημιουργεί και στην προσοχή που φυλακίζει. Όταν ο φόβος αρχίζει να ονομάζεται αρετή, η εταιρεία δεν χρειάζεται πια ανταγωνιστές, νικά τον ίδιο της τον εαυτό.
Ο φόβος εμφανίζεται ως μέριμνα για τον κίνδυνο, μα στην ουσία είναι έλλειψη εμπιστοσύνης. Εμφανίζεται ως ομαδικό πνεύμα, αλλά κρύβει σιωπή και δουλοπρέπεια. Εμφανίζεται ως σταθερότητα, αλλά είναι αδυναμία να αντικρίσει την αλλαγή. Κι ενώ όλα αυτά ονομάζονται ωριμότητα, ο οργανισμός γερνά εσωτερικά, μέσα στη σιωπή, στην κόπωση, στην απώλεια νοήματος.
Σύμφωνα με την ψυχολογία των οργανισμών (Amy Edmondson, The Fearless Organization), η κουλτούρα όπου κυριαρχεί ο φόβος υπονομεύει την ψυχολογική ασφάλεια, εκείνη την εσωτερική βεβαιότητα ότι μπορείς να εκφράζεις άποψη, να ρισκάρεις, να κάνεις λάθος χωρίς να φοβάσαι την τιμωρία. Αντίθετα, σε περιβάλλοντα υψηλής ασφάλειας οι άνθρωποι μιλούν, προτείνουν, διορθώνουν και έτσι, ο φόβος χάνει τη μεταμφίεσή του.
Η αξιοπρέπεια στις επιχειρήσεις δεν είναι ηθική πολυτέλεια είναι στρατηγική πράξη. Όπως έδειξε η θεωρία του authentic leadership (Walumbwa et al., 2008), η αληθινή ηγεσία δεν βασίζεται στην αυθεντία, αλλά στη διαφάνεια, την αυτογνωσία και την αλήθεια. Μόνο ο άνθρωπος που νικά τον φόβο σκέφτεται πραγματικά ελεύθερα. Μόνο η ομάδα που τολμά να μιλήσει γεννά νέες ιδέες. Μόνο ο ηγέτης που αναγνωρίζει το λάθος του κερδίζει εμπιστοσύνη. Το κέρδος πάνω στον φόβο είναι προσωρινό το κέρδος πάνω στην αξιοπρέπεια είναι διαρκές.
Σε κάθε συνάντηση, σε κάθε απόφαση, κάποιος αναρωτιέται: «Κι αν κάνω λάθος;» Η αληθινή ερώτηση είναι: «Κι αν σωπάσω, ενώ έπρεπε να μιλήσω;»
Η έρευνα του Edgar Schein για τον οργανωσιακό πολιτισμό έδειξε ότι οι αξίες που προβάλλουν οι εταιρείες δεν έχουν σημασία, αν δεν συμβαδίζουν με τις αξίες που εφαρμόζουν στην πράξη.
Όταν η σιωπή θεωρείται επαγγελματισμός ή η υποταγή πίστη, ο οργανισμός αρρωσταίνει εκ των έσω, μια μορφή θεσμικής νεύρωσης που καταπνίγει τη δημιουργικότητα και τη συνείδηση.
Στις επιχειρήσεις, όπως και στη ζωή, περισσότερο βλάπτει η σιωπή παρά το λάθος. Το λάθος διδάσκει. Η σιωπή φυλακίζει. Και η φυλακή της σιωπής είναι η αρχή της πτώσης.
Μια εταιρεία που καλλιεργεί την αξιοπρέπεια των ανθρώπων της δεν έχει ανάγκη από ηθικούς κώδικες. Έχει εμπιστοσύνη, πνεύμα και ευθύνη. Εκεί, οι άνθρωποι δεν εργάζονται από φόβο απώλειας, αλλά από επιθυμία εξέλιξης. Αυτό είναι το μυστικό κάθε κουλτούρας που δεν καταρρέει, αυτής που χτίζεται πάνω στο θάρρος, όχι στον φόβο.
Η αξιοπρέπεια είναι η αόρατη αλλά ζωντανή σημαία κάθε έντιμης επιχείρησης. Όταν αυτή η σημαία ξεθωριάζει, όταν ο φόβος ονομάζεται αρετή και η σιωπή επαγγελματισμός, τότε αρχίζει η αποσύνθεση. Δεν υπάρχουν οικονομικές κρίσεις πιο επικίνδυνες από τις ηθικές. Γι’ αυτό, στο τέλος κάθε ημέρας, η ερώτηση δεν είναι πόσο κερδίσαμε η ερώτηση είναι: σταθήκαμε όρθιοι;